Pamuk

Pamuk (Gossypium hirsutum), ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından çiçekli bir bitki türü. Aynı bitki üzerinde kırmızı, pembe ya da krem rengi çiçekler görülebiliyor. Bu nedenle süs bitkisi olarak yetiştirildiği de oluyor. Fakat aslında o değerli bir tarım bitkisi. Dünyada üretilen doğal iplik ve kumaşların üretimi için en fazla tercih edilen malzeme pamuğun tohum kesesi içinde bulunan liflerdir.

Zengin ve sıkı toprakları seven pamuk bitkisinin tohumları Şubat-Nisan ayları arasında derin sürüm yapılmış ve gübrelenmiş toprağa ekiliyor. Yağmur pamuğun kalitesini ve verimini düşürdüğü için tarımı genellikle fazla yağış almayan sıcak bölgelerde yapılır. Dünyada yetiştirilen pamukların %90’ı “Gossypium hirsutum” türüdür fakat özellikle 4 pamuk türü (G. hirsutum, G. barbadense, G. herbaceum ve G. hirsutum) kültüre alınarak pek çok varyetesi yetiştirilmiştir. Özellikle 2 pamuk türünden (G. hirsutum ve G. herbaceum) yemeklik bir bitkisel yağ olan pamuk tohumu yağı elde ediliyor. Bu yağ özellikle patates cipsi üretiminde kullanılıyormuş. Zeytinyağı ve kanoladan daha ucuz olduğu için gıda ve restoran sektörlerinde tercih edilen bu yağ sağlık uzmanlarına göre çok az trans yağ içerdiği için ideal bir kızartmalık yağ imiş...

Anavatanı Orta Amerika ya da Hindistan olduğu düşünülen pamuğun tarımı arkeolojik bulgulara göre her iki coğrafyada da birbirinden bağımsız şekilde başlamış. Pamuk tarımı milattan önce 3500 yıllarında Meksika’da, yine milattan önce 5000-6000’li yıllarda da Hindistan’da başlamış. Pamuk tarımı Hindistan’dan Mezopotamya’ya, oradan da antik Mısır’a yayılmış. Hatta Mısırın başkenti Kahire’de çok ilginç bir müze var bununla ilgili: Pamuk Müzesi. Merak edenler sitesine girip inceleyebilirler...

Ortaçağ’da Avrupa’da pamuk bitkisinin dallarında koyunlar yetişen (evet yanlış okumuyorsunuz!) gizemli bir bitki olduğu zannediliyormuş. Bu nedenle ona “kuzu otu” diyorlarmış. Hatta bu sebepledir ki pamuğun Almanca’daki karşılığı olan “baumwolle”, yün ağacı demektir. İngilizler ise pamuğun Arapça’daki adı olan “kutun”u “cotton”a dönüştürmüşler. Türkçe’deki ismi olan pamuk ise eskiden “pambuk” ya da “bambuk”muş, bunun nedeni ise ilk pamuk tohumlarının Suriye’deki Manbij şehrinden getirilmiş olması ve kentin adının çeşitli dillerde “Bambyce” or “Pambyke” olarak bilinmesi. Türkiye’de de tarımı milattan önce 330 yılından beri yapılıyor. Fakat asıl Selçuklular ve Osmanlılar pamuk tarımı ve pamuklu dokuma konularında ilerleme göstermişler. Cumhuriyet’in ilanından sonra da pamuk tarımı en fazla önem verilen tarımsal üretimlerden biri olmaya devam etti. Dünyada yıllık pamuk üretim hacmi 25 milyon ton. En fazla pamuk üreten ülke Çin olmasına rağmen, pamuğun en büyük ihracatçısı ise ABD’dir. Amerikan İç Savaşı öncesinde güney eyaletlerindeki pamuk tarlalarında çalıştırılan Afrikalı kölelerin ABD’nin kalkınmasındaki rolü büyüktür. Pamuk tarımında makineleşme ancak 1950’li yıllardan sonra başlayabilmiştir. Günümüzde pamuk ABD’nin güney eyaletlerinin en önemli ihraç kalemi olmayı sürdürüyor. Bir de doğal şartlara ve hastalıklara dayanıklı olduğu iddia edilen “genetiği değiştirilmiş pamuk” var. Genetiği değiştirilmiş pamuk en fazla Hindistan, Çin ve Avustralya’da üretiliyor. Fakat organik pamuk üretimi de pek çok ülkede yapılmaya ve verimi her yıl 2 katından da fazla artmaya devam ediyor. Pamukta yaşanan bu üretim artışı ne yazık ki ülkemizi kapsamıyor(!). Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü istatistiklerine göre 2010 yılında 816 bin ton işlenmiş pamuk üreten Türkiye’nin üretim hacmi 2012’de 754 bin tona, 2014’te 697 bin tona ve 2016’da ise 566 bin tona düşmüş durumda. Yoruma gerek var mı bilmiyorum...

Peki bu uluslararası istatistiklerle bizim Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerinin arasındaki devasa farkı biri bana açıklayabilir mi? Kıskanıyorlar mı bizi gene yoksa, bu mudur?... Artık genetiği değiştirilmiş tohumlara da kapıyı aralamış bir ülke olarak tarımda harikalar (!) yaratmaya devam ederiz muhtemelen... Yazık.