Su Ispanağı

Su Ispanağı (Ipomoea aquatica), kahkahaçiçeğigiller (Convolvulaceae) familyasından yaprak ve filizleri ıspanak gibi tüketilebilen, yapraklarının tadı da aynı ıspanağa benzeyen bir çiçekli sulak alan bitkisi.

Bitki Günlüğüm’de o kadar farklı (ama aslında ıspanakla aynı aileden olmayan) ıspanaklardan söz ettim ki sonunda “Okan yeter ama...!” diyebilirsiniz. Fakat yine de şahsen permakültüre ilgi duyan (duymayan bitki severler de olabilir tabi ki, saygı duymak lazım) herkesin su ıspanağı gibi alternatif sebze türlerini bilmesi gerektiğini düşünüyorum. Şöyle ilginç bir durum da var: su ıspanağının çiçekleri birçoğunuzun bildiği ve benim de çok sevdiğim Sabahsefası (Ipomoea purpurea) adlı sarmaşığın çiçeklerine çok benziyor. Aslında aynı aileden olmaları bile benim ilgimi çekmesi için yeterli bir neden oldu çünkü her ikisi de çok kolay yetiştirilebilen, hızlı büyüyen ve güzel çiçekleriyle göz zevkinizi okşayacak türden bitkiler.

Su ıspanağını illa yemeniz gerekmiyor, eğer tohumlarını bulabilirseniz ılıman ülkelerde su dolu bir kapta yetiştirebileceğiniz bir süs bitkisi de olabilir. İşte su ıspanağının tek farkı toprakta değil suda yetişmesi. Çok nemli topraklarda, örneğin bataklık kıyılarında da yetişen türleri bulunuyormuş. 3 metreye kadar uzayan dallarının içi tıpkı kamış gibi boş olduğundan su üstünde kalıp yayılabilen bu bitkinin trompetvari çiçekleri, genellikle ortası leylak rengi olan pembe veya beyaz renkte çiçekler oluyor. Su ıspanağı, tıpkı sabah sefası gibi tohumdan ya da ayrıca boğum yerlerinden köklendirilecek çeliklerle üretilebiliyor.

Güney ve doğu Asya ülkelerinde yaygın olarak ırmak ve bataklık alanlarda yetişen bitkinin Endonezya’daki adı da pek ilginç, adeta dev Hollywood maymunu King Kong’u çağrıştırırcasına “kangkong” diyorlar ona. Su ıspanağı bolca yetiştiği güney Asya ülkelerinde çok sevilen bir sebze aynı zamanda, ayrıca onu yetiştirmek için hiçbir çabaya da gerek duymuyorlar. Çünkü bitki nehir yataklarında kendiliğinden yetişiyor, tek yapmaları gereken bir sandala binip suyun yüzeyinden ıspanakları toplamak. Bu arada su ıspanakları arasına gizlenen timsahları ve yılanları nasıl ayırt ediyorlar bilmiyorum ama galiba öyle anlatıldığı kadar kolay bir iş olmasa gerek (!). Ne var ki Çinli fakir köylüler savaş yıllarında bu bitki sayesinde hayatta kalmayı başarmışlar. Günümüzde ABD’de bazı eyaletlerde bu bitki yetiştirilmesi yasak bitkiler listesinde yer alıyor çünkü uygun koşullarda istilacı bir bitki gibi her yeri kaplıyor. Hatta Sri Lanka’da nehirde sandalla seyahat etmeyi engellediği, sulama kanallarını bile tıkadığı söyleniyor. Peki Güney Asya mutfağının aşçıları onu genellikle nasıl pişiriyor?...

Su ıspanağı kırmızıbiber, zencefil, sarımsak ve çeşitli deniz ürünleriyle birlikte kavrularak yeniyor. Çünkü durgun ve kirli sulardan toplanmış olan su ıspanaklarını “çiğ halde” tüketenlerin Güney Asya’ya özgü “Fasciolopsis” adı verilen ve genellikle domuzların taşıyıcı olduğu bir parazit solucanın taşıyıcısı haline gelme riski yüksekmiş, işte o nedenle de su ıspanağı bol baharatla güzelce kavruluyor(!)...

Yazıyı bu şekilde bitirirken aklıma eski bir iş arkadaşımın seyyar tezgahta satılan midye dolma, kokoreç, çiğ köfte gibi sokak ortamında pek de temiz hazırlanamayacak gıdaları tüketmeyi pek sevmesi geldi. Ben “Yahu mikropludur o!” dedikçe, o da “Vitamin o işte vitamin!”, derdi. Belki de haklıydı. Bir yandan toz toprak içinde büyümüş çocukların bünyelerinin sağlamlığını düşünün, bir de içinde ne olduğu belirsiz “ama el değmeden üretilen” ambalajlı gıdalarla beslenenlerin “yeni nesil” hastalıklarını...

Tamam, bir süre ıspanak demeyeceğim size, söz veriyorum.